Karar Verme: Kararlarımızı Başkalarına Nasıl Açıklarız?

Birine verdiğimiz kararları açıklamak gerçekten çok zor olabiliyor. Size tamamen mantıklı gelen bir şey, başkası için anlaşılmaz olabilir. Hepimiz farklı deneyimler yaşar, farklı bilgi ve beceri seviyelerine sahibiz. Benim için en büyük zorluklar biri, kendi kararlarımı karşımdaki kişinin anlayabileceği bir şekilde anlatmaya çalışmak.
İronik bir şekilde, çok yazı yazan biri olmama rağmen, düşüncelerimi kelimelere dökmek bana kolay gelmiyor. İlk kez "insani faktörler" (Human Factors) ile tanıştığımda, “durumsal farkındalık” kavramıyla karşılaştım ve sanki kafamda bir ampul yandı. Çünkü bu, öğrencilerimde eksik olduğunu hissettiğim ama adını koyamadığım şeydi. Bunu fark edene kadar, sorunun ne olduğunu açıklayacak bir yolum yoktu — bir çözüm sunabilmem ise zaten imkânsızdı. Tek diyebildiğim, "bir şeyler eksik" olduğuydu.

Daha geçen gün aldığım bir kararı açıklamakta zorlandım. Bulunduğum bölgede, teknik dalgıçlar tarafından sıklıkla dalınan bir kanyon/tünel sistemi var. Ben de bu bölgede dalış yaptım ve çok kısa sürede oraya bir daha asla dalmama kararı aldım. İşte bu kararı meslektaşıma açıklamakta zorlandım.
O, beni deneyimli ve yetkin bir dalgıç olarak gördüğü için, neden böyle biri orada dalmaz ki diye düşündü — dolayısıyla kendisinin de dalmaması gerektiğini anlayamadı.

Aslında sistem oldukça basit. Tek bir tünel var, yan kollar yok. Tünelin tavanında birkaç yerde yukarıdaki açık suya erişim var. İçeride su her zaman sakin; akıntı ya da su hareketi yok. Görüş genelde çok iyi, yaklaşık 20 metre civarında. Tünel oldukça geniş — ortalama 3 metre eninde ve 6 metre yüksekliğinde.

Benim için sorun içerideki silt (tortu) miktarı. Tünelin tabanı, duvarları ve tavanı tamamen bu tortuyla kaplı. İçeride hiçbir ip hattı yok ve daha önce yerleştirilmiş hatlar da “eğlence amaçlı dalanlar yanlışlıkla girmesin” diye bazı kişiler tarafından çıkarılmış. (Tünel aslında eğlence dalışı derinlik limitleri içinde.)

Ben mağara dalgıcı değilim, mağara ya da mağara ağzı (cavern) eğitimi almadım. Bunu meslektaşıma söyledim. Bana, hat çekme ve hat izleme konusunda yetkin olduğumu söyledi.
Bu tam bir Dunning-Kruger örneği: “Bir konuda az bilgiye sahipken, onu kolay sanmak ve kendini de olduğundan daha yetkin görmek.”
Ben de şöyle açıkladım: Belki hat çekme konusunda iyi olabilirim ama hiç “kaybolmuş hat” tatbikatı yapmadım — bu yüzden bu riski almak istemem.
O ise bana, palet vuruşlarımın çok düzgün olduğunu, tortuyu asla kaldırmayacağımı söyledi. Daha önce güvenlik önlemleri hakkında yeterince konuşmuştuk ama onun, benim “siltli bir ortamda hattı bulabilme ihtimalim” konusundaki endişemi tam olarak anlamadığını görebiliyordum — çünkü ona göre ben zaten silt kaldırmayacak kadar iyi palet vuruyordum.

Kararlarımızı açıklamaktaki zorluklardan biri de şudur: Karşıdaki kişi sizin ne bildiğinizi bilmiyor; siz de onun neyi bilip bilmediğini bilmiyorsunuz. Bazı varsayımlar yapmak zorundayız, aksi takdirde insanlara tepeden bakıyormuş gibi oluruz. Bu da bazen bilginin aktarılmamasına yol açıyor.

Bizim durumumuzda fark etmediğim şey, meslektaşımın o sistemde (kanyon/tünel) daha önce birkaç ölüm ve en az bir ölümden dönme vakası yaşandığını bilmemesiydi. O yakın tehlikeyi yaşayan kişi benim çok takdir ettiğim, son derece iyi bir dalgıç olan bir arkadaşımdı. O ve dalış eşinin tüneli tamamen siltle doldurması sonucu, arkadaşım donanımını çıkarmak zorunda kaldı ve tavanın küçük bir açıklığından dışarı süzülerek, eşinin uzun hortumundan hava alarak sudan çıkabildi.

Bu konuşmanın ardından meslektaşımla birlikte bir dalış yaptık. Yaklaşan bir dalışa değerlendirme yapmak için becerilerini çalışıyordu ve ben onu izliyordum. Bu da neredeyse tüm dalışı aynı noktada asılı durarak, çok az hareket ederek geçirmem anlamına geliyordu. Yaklaşık bir saat sonra ayrılmaya karar verdik ve o anda hayatımda yaşadığım en kötü kramp girdi. Sorun olduğunu belirtmek için dönerken, vücudumu eğdiğimi ve sırtüstü dönmeye başladığımı fark ettim. Hiçbir şey yapamıyordum, bacaklarımı hiç hareket ettiremiyordum; bu yüzden kendimi dönmeye bırakmak zorunda kaldım ve panik içinde dalış eşime işaretle sorunu anlatmaya çalıştım. Neyse ki çok sığdaydık, hemen altımızda kumluk bir zemin vardı, oraya iniş yaptım ve o da gelip krampımı açmama yardım etti.

Yüzeye çıktığımızda gülmeye başladım. O da birkaç dakika önce ne kadar acı çektiğimi düşünerek neden güldüğümü sordu. Ben de ona artık beni hâlâ bu kadar “iyi bir dalgıç” olarak görüp görmediğini sordum. Önce kafası karıştı ama sonra kanyon sistemiyle ilgili düşündüğümü fark etti.
Ona şunu sordum: “Ya bu kramp içeride, tünelde olsaydı ne olurdu?”
İşte o anda, nihayet kararımı neden aldığımı anladı.

Bir ekipte ortak bir zihinsel modelin paylaşılması son derece önemlidir. Eğer biri, sizin sahip olduğunuz bilgiyi, beklentilerinizi ya da karar alma sürecinizi anlarsa, neden o kararı verdiğinizi de anlar. Bu da sadece iyi bir iletişim ile mümkün olur. Kapsamlı bir brifing bu iletişimi destekler.
Eğer dalış eşleri birbirini iyi tanıyorsa, hayat çok daha kolay olur — çünkü birbirinin ne yapacağını önceden kestirebilirler. Bir dalıştan sonraki iyi bir debrief, kararlarınızı açıklayarak bu ortak zihinsel modeli geliştirmenize yardımcı olur ve buddylerinizin sizi daha iyi anlamasını sağlar.

Jenny, tam zamanlı bir teknik dalış eğitmeni ve güvenlik dalgıcıdır. Dalışa başlamadan önce, 10 yıl boyunca açık hava eğitiminde çalıştı; kaya tırmanışı, akarsu kano ve kayak sporu, yelken, kayak, mağaracılık ve bisiklet gibi pek çok sporun eğitimini verdi. Takım gelişimine olan ilgisi, açık hava eğitiminde başladı — bunu insanların iletişim, planlama ve ekip çalışması konularında daha fazla şey öğrenmesi için bir araç olarak kullandı.

2009 yılından bu yana Mısır’ın Dahab şehrinde yaşıyor ve burada SCUBA eğitimi veriyor.
Şu anda kendisi bir TDI eğitmen eğiticisi, ileri seviye trimix eğitmeni, ileri seviye karışım gaz (mixed gas) CCR dalgıcı ve helitrox CCR eğitmenidir.

Jenny, H2O Divers dalış ekibinin bir parçası olarak birçok derin dalışa destek vermiş ve medya sektöründe güvenlik dalgıcı olarak görev almıştır.

Eğer dalış deneyimini derinleştirmek istiyorsan ve bakış açını değiştirecek bir başlangıç yapmak istersen, "güvenliğin senin algınla başlar" mottosuyla sunulan çevrim içi giriş kursunu göz önünde bulundurabilir, daha fazla bilgi için web sitesini ziyaret edebilirsin.

Çeviri: Belya Avcı