Ponowne spojrzenie na „Parszywą dwunastkę" - Część 2

W części 1 tej serii omówiliśmy trzy zczynników ludzkich „parszywej dwunastki” , które przyczyniają się do błędów i wypadków podczas nurkowania: brak komunikacji, rozpraszanie uwagi i brak zasobów. Czynniki te, pierwotnie opracowane przez Gordona Duponta, stanowią cenną struktórę dla identyfikacji i ograniczania ryzyka podczas nurkowania. Czynniki ludzkie są uniwersalne, a ich zastosowanie w nurkowaniu rekreacyjnym, technicznym i zawodowym ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i wydajności.

Omawiamy tę listę, aby bardziej skupić się na kontekście, systemach i procedurach, które wpływają na zachowanie i wydajność człowieka w sposób, który należy wziąć pod uwagę.

W tej części przyjrzymy się trzem kolejnym czynnikom: stresowi, samozadowoleniu i brakowi pracy zespołowej.

Stres

Stres może być czymś dobrym, eustresem, lub czymś złym, dystresem. Dystres występuje w dwóch formach, które mają wpływ na naszą wydajność: ostrej lub chronicznej. Ostry dystres wynika z rzeczywistych wymagań stawianych naszemu ciału i umysłowi w związku z radzeniem sobie z nieoczekiwanymi wydarzeniami, pracą pod presją czasu lub przy niewystarczających zasobach. Chroniczny stres wynika z długoterminowych wymagań, takich jak bezpieczeństwo zatrudnienia, problemy rodzinne/relacje lub choroba, i może wpływać na wydajność, zajmując znaczną część naszych zdolności poznawczych. To ograniczenie oznacza zmniejszenie świadomości, a podejmowane decyzje są bardziej podatne na błędy. Co ciekawe, jeśli nie ma wystarczającego poziomu stresu, aby utrzymać nasze zainteresowanie, zaczynamy się nudzić daną sytuacją (zobacz następny temat poniżej).

Środki zaradcze. Wczesne objawy stresu obejmują zmiany osobowości i nastroju, błędy w ocenie sytuacji, brak koncentracji i słabą pamięć. Osoby mogą odczuwać trudności z zasypianiem i zwiększone zmęczenie; mogą zmienić swoje nawyki żywieniowe, częściej sięgając po jedzenie dla poprawy samopoczucia lub całkowicie rezygnując z jedzenia. Długotrwałe objawy stresu obejmują podatność na infekcje, zwiększone spożycie używek (kawa, Red Bull itp.) i samoleczenie, nieobecności w pracy, choroby i depresję. Stres jest sprawą bardzo osobistą, w związku z czym zewnętrzne oznaki/wskazówki nie zawsze są oczywiste.

Wykorzystanie modelu HALT pozwala rozpoznać występowanie czynników stresogennych i może pomóc członkom zespołu, instruktorom lub współpracownikom w podjęciu wszelkich możliwych działań w celu kontrolowania lub łagodzenia tych czynników. Jeśli sytuacja jest bardzo stresująca dla wszystkich zaangażowanych osób lub jeśli stres jest stały, można przeanalizować przyczyny, aby sprawdzić, czy możliwe jest wprowadzenie szerszych środków łagodzących. Na przykład instruktorzy zawsze mają trudności z doprowadzeniem kursantów do ukończenia kursu nurkowania w wodach otwartych ze względu na presję czasu. Łatwo jest powiedzieć „dajcie więcej czasu”, ale w rzeczywistości, gdzie zyski i wynagrodzenia pracowników są ważnymi czynnikami, niektóre centra nurkowe reagują ignorowaniem naruszeń standardów, takich jak brakujące umiejętności lub niewykonane nurkowania, aby zaoszczędzić czas, a tym samym pieniądze. Ponieważ system (w tym przypadku agencje ustanawiające standardy) nie nakłada minimalnych limitów czasowych ani nie zapewnia utrzymania standardów jakości, problem ten przenosi się na instruktorów, którzy muszą sobie sami radzić sobie ze stresem. Mają oni wtedy wybór: odejść z pracy lub pójść na wszelkie możliwe kompromisy, aby zmniejszyć swój stres.

Samozadowolenie (Complacency)

Samozadowolenie można opisać jako uczucie zadowolenia z siebie, któremu towarzyszy utrata świadomości potencjalnych zagrożeń lub niebezpieczeństw Jest to ta negatywna forma rutyny, gdzie pozornie osiągamy wysoką wydajność, ale przez poczucie pewności co do swoich umiejętności i znajomości zadania ale tracimy czujność . Często pojawia się to podczas wykonywania rutynowych czynności, które stały się nawykiem, a postrzeganie ryzyka popełnienia błędu jest niskie. Powoduje to zmniejszenie uwagi lub czujności poświęcanej sytuacji, co prowadzi do przeoczenia ważnych znaków, sygnałów lub wskazówek. Ze względu na błędy poznawcze nurek widzi tylko to, czego się spodziewa. Badania wykazały również, że bezpośrednio po sytuacji wywołującej silny stres, może pojawić się samozadowolenie spowodowane ulgą odczuwaną po rozwiązaniu problemu.

Problem polega na tym, że samozadowolenie jest łatwym pretekstem do osiągnięcia nieoptymalnych wyników. Jako ludzie jesteśmy efektywni poznawczo, starając się zmniejszyć wysiłek potrzebny do rozwiązania problemu. Jest to zaleta. Jednak gdy coś idzie nie tak, często oceniamy nurków lub instruktorów za samozadowolenie, podczas gdy oni są po prostu efektywni poznawczo. Nagradzamy ludzi za wydajność (kiedy wszystko idzie dobrze), ale karzemy ich za samozadowolenie-rutyniarstwo (kiedy coś idzie źle). Ważny tu jest kontekst.  

Jak podkreślono powyżej, zbyt duży stres może mieć negatywny wpływ na wyniki. Jednak jeśli nie ma wystarczającej stymulacji, aby utrzymać uwagę skupioną na danym temacie, może pojawić się samozadowolenie. W związku z tym, jeśli występuje środowisko o niskim poziomie stresu w połączeniu ze zmęczeniem (jak na pokładzie łodzi!), należy zachować dodatkową czujność. Łatwo powiedzieć, trudniej zrobić.

Środek zaradczy. Znacznie wydajniejsze jest działanie z pamięci, jednak w przypadku zadań krytycznych lub skomplikowanych korzystanie z listy kontrolnej zmusza nas do spowolnienia myślenia i utrudnia popełnienie błędu. Po raz kolejny presja czasu sprawia, że staramy się być jak najbardziej wydajni, ale nasz mózg jest omylny. Stare powiedzenie „co dwie głowy, to nie jedna” ma tutaj duże zastosowanie. Członkowie zespołu mogą pomóc w dokładnym sprawdzeniu rzeczy, a także sprawić, że zespół będzie odpowiedzialny. Jednak bez jasnych standardów i akceptowalnych zachowań/umiejętności trudno jest rzucać wyzwania innym, dlatego kluczowe znaczenie ma bezpieczeństwo psychologiczne. „Zawsze tak robiliśmy” to jedno z najbardziej przerażających zdań, ponieważ wskazuje na systemowe podejście do ryzyka lub szkód – nic nie poszło nie tak, więc musimy być bezpieczni. Zrozumienie uzasadnienia projektu zadania i wymaganych działań jest dla nas ważne, abyśmy wiedzieli, kiedy konieczne jest spowolnienie naszego myślenia.

Brak pracy zespołowej

Brak pracy zespołowej występuje, gdy nurkowie nie potrafią skutecznie koordynować swoich działań, co skutkuje rozdrobnieniem wysiłków lub rozbieżnością celów. Praca zespołowa to coś więcej niż tylko wspólna praca; to spójne działanie. Wyobraź sobie grupowe nurkowanie, w którym role są niejasne, a nurkowie rozpływają się w różnych kierunkach. Albo parę nurków, w której jeden z nich monopolizuje podejmowanie decyzji, pozostawiając drugiego z poczuciem wykluczenia i odizolowania. Słaba praca zespołowa może prowadzić do zamieszania, przeoczenia sygnałów i zwiększonego ryzyka w sytuacjach awaryjnych. Dobrze skoordynowany zespół poprawia świadomość sytuacyjną i zdolność reagowania.

Środki zaradcze:

Wiele par lub grup nurkowych nie uważa się za zespół, mimo że spełniają one definicję „grupy osób współpracujących w celu osiągnięcia wspólnego celu”. Kiedy definiujemy nasz cel, jesteśmy na najlepszej drodze do stania się zespołem. W nurkowaniu rekreacyjnym celem tym jest często „dobra zabawa”, ale nawet w tym zakresie każdy ma inne wyobrażenie o zabawie. Zapewnienie wszystkim możliwości określenia swojego celu nurkowania i sposobu jego osiągnięcia (oczekiwań) jest świetnym sposobem na rozpoczęcie budowania zespołu. 

Kolejnym wyznacznikiem dobrego zespołu jest poziom bezpieczeństwa psychicznego, jaki odczuwa każdy z jego członków. Budowanie bezpieczeństwa psychologicznego w zespole wymaga czasu, ale kiedy już zostanie osiągnięte, zwiększa zaufanie i ułatwia nurkom zabieranie głosu w razie potrzeby (zobacz tę serię blogów). Umożliwienie wszystkim wyrażenia swojej opinii, a także podkreślanie znaczenia wzajemnego szacunku i wspólnej odpowiedzialności pomoże wszystkim zrozumieć, że są ważną częścią nurkowania.

Grupa nurków, którzy nigdy wcześniej się nie spotkali, otrzymuje podstawowe informacje na temat trasy, którą będą pokonywać, używanych znaków i procedur awaryjnych, nie stanowi zespołu. Wykorzystanie struktury takiej jak UNITED-C pomaga w przeprowadzeniu odprawy, która pozwala na stworzenie wspólnego modelu mentalnego nadchodzącego nurkowania, a także określenie celów zespołu, ról i tego, co jest potrzebne, aby plan zadziałał.

Jenny jest instruktorem nurkowania technicznego i nurkiem zabezpieczającym. Wcześniej przez 10 lat pracowała w zakresie edukacji plenerowej, ucząc między innymi wspinaczki skałkowej, kajakarstwa górskiego, żeglarstwa, narciarstwa, speleologii i kolarstwa. Jej zainteresowanie rozwojem zespołu zaczęło się od szkoleń typu outdoor, wykorzystując je jako narzędzie pomagające ludziom dowiedzieć się więcej o komunikacji, planowaniu i pracy zespołowej.

Od 2009 roku mieszka w Dahab w Egipcie, gdzie uczy nurkowania SCUBA. Obecnie jest instruktorem trenerem TDI, instruktorem Advanced Trimix, Advanced Mix Gas CCR oraz instruktorem Helitrox CCR.

Jenny uczestniczyła w wielu głębokich nurkowaniach jako część zespołu nurkowego H2O divers i pracuje jako nurek zabezpieczający w branży medialnej.

Jeśli chcesz pogłębić swoje doświadczenie nurkowe, rozważ udział w kursie wprowadzającym online, który zmieni twoje podejście do nurkowania, ponieważ bezpieczeństwo zależy od twojego postrzegania.  Droga do zmiany zaczyna się tu.

Andrzej jest instruktorem nurkowania technicznego i nurkowania na obiegach zamkniętych. Pracuje jako konsultant do spraw bezpieczeństwa i wydajności w branży nurkowej. Z wykształcenia jest psychologiem ze specjalizacją w psychologii społecznej i psychologii bezpieczeństwa. Jego główne zainteresowania w tych dziedzinach związane są z wydajnością człowieka w ekstremalnych środowiskach oraz budowaniem zespołów o wysokiej wydajności.  Andrzej ukończył studia podyplomowe w zakresie archeologii podwodnej i zdobył doświadczenie w roli osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo nurkowania w projektach naukowych- DSO. Od 2023 roku jest instruktorem Human Factors, prowadzi polski oddział The Human Factors. www.book.podcisnieniem.com.pl