Wskazówki dla Początkujących: Komunikacja

„Co się właśnie stało?” 

Kilka miesięcy temu wybrałem się na nurkowanie z czterema przyjaciółmi. Wszystko szło gładko aż do końca nurkowania, kiedy to trzech z nas postanowiło poćwiczyć używanie naszych boi DSMB. Zanim wysłałem swoją, jeden z członków grupy zniknął, a inny nurek dał nam znak, żebyśmy kierowali się mniej więcej na południowy wschód — co było mylące, ponieważ wyjście znajdowało się zdecydowanie na południu i nie było żadnego powodu, żeby zbaczać z kursu.

Kiedy w końcu wynurzyliśmy się i zebraliśmy w rzeczywistym punkcie wyjścia, stało się oczywiste, że pominęliśmy kluczowe kroki: nie uzgodniliśmy planu ćwiczeń z DSMB – kto będzie pierwszy i co zrobimy potem. A kiedy pod wodą sprawy zaczęły wymykać się spod kontroli, nie mieliśmy jasnego planu awaryjnego.

To, co było wspaniałym nurkowaniem, zakończyło się frustracją — nie z powodu jakichś dramatycznych wydarzeń, ale po prostu dlatego, że nie poświęciliśmy czasu na jasną komunikację.

<

Teoria: Komunikacja pod wodą nie jest łatwa, ale nie jest opcjonalna

Komunikacja to nie tylko rozmowa w jedną stronę — to sposób, w jaki dzielimy się intencjami, sprawdzamy zrozumienie i koordynujemy działania. Podczas nurkowania, kiedy nie można mówić, a widoczność jest często ograniczona, skuteczna komunikacja niewerbalna ma kluczowe znaczenie. Jeszcze ważniejsze jest jednak wspólne zrozumienie przed wejściem do wody.

Pod presją (dosłowną lub w przenośni) zdolność przetwarzania informacji przez nasz mózg maleje. Dlatego jasna, prosta i dobrze przećwiczona komunikacja jest podstawowym narzędziem bezpieczeństwa. Nieporozumienia lub błędne założenia mogą prowadzić do różnych sytuacji, od łagodnej frustracji po poważne sytuacje awaryjne.

Badania nad czynnikiem ludzkim pokazują, że większość incydentów nie jest spowodowana awariami technicznymi — wynikają one z nieporozumień, błędnych założeń lub braku asertywności. Początkujący są szczególnie narażeni, ponieważ często czują się niepewnie lub niechętnie zabierają głos (aby dowiedzieć się więcej, zapoznaj się z tym blogiem na temat bezpieczeństwa psychicznego). Mamy również tendencję do przeceniania wiedzy innych lub zakładania, że „tylko my tego nie rozumiemy”.

W rzeczywistości, jeśli coś jest dla Ciebie niejasne, prawdopodobnie jest niejasne również dla kogoś innego.

Praktyczne narzędzia: jak poprawić komunikację

Niezależnie od tego, czy nurkujesz po raz piąty, czy pięćsetny, poniższe wskazówki mogą Ci pomóc:

1. Planuj i instruuj z pełnym zaangażowaniem
Przed nurkowaniem, jako zespół lub para partnerów, znajdźcie odpowiedzi na następujące pytania:

• Co wszyscy chcemy osiągnąć podczas nurkowania?
• Kto kieruje nurkowaniem?
• Jakie jest ciśnienie zwrotne?
• Jaka jest maksymalna głębokość i/lub czas nurkowania?
• Co robimy, jeśli się rozdzielimy?

Na początku może to wydawać się niezręczne, ale 2-minutowa rozmowa na powierzchni jest lepsza niż 20 minut paniki pod wodą. Niech stanie się to rutynowym nawykiem, a wkrótce będzie to dla Ciebie czymś naturalnym. Pamiętaj, że ta lista pytań nie jest wyczerpująca, a pytania, które chcesz zadać i na które chcesz uzyskać odpowiedź, będą się zmieniać i ewoluować wraz z Twoim doświadczeniem nurkowym i osobami, z którymi nurkujesz.

2. Używajcie uzgodnionego zestawu sygnałów
Ponownie podkreślcie podstawowe, powszechnie akceptowane sygnały (OK, problem, w górę, w dół, brak gazu), a następnie omówcie, jakich innych sygnałów możecie używać. Lista ta może być nieskończona, ale oto kilka sygnałów, co do których z pewnością warto się uzgodnić:

• Ilość gazu (pytanie i odpowiedź)
• Stop
• Zbliż się
• Przystanek bezpieczeństwa
• Powrót

Zamiast po prostu pokazywać innym, jakich sygnałów ręcznych będziesz używać, zapytaj ich, jaki sygnał ręczny będą dawać, jeśli będą chcieli powiedzieć „wracajmy do domu” (na przykład) przed nurkowaniem. Pomaga to potwierdzić zrozumienie.

Nawet mając do dyspozycji wszystkie znane Ci sygnały ręczne, nadal będą zdarzały się sytuacje, w których komunikacja będzie utrudniona, dlatego warto mieć przy sobie tabliczkę lub notatki wodoodporne. Możliwość napisania wiadomości pod wodą jest zaskakująco przydatna, gdy pojawia się coś nieoczekiwanego.

3. Potwierdź zrozumienie
Kiedy dajesz sygnał pod wodą, zwróć uwagę na potwierdzenie. Najlepiej, aby osoba odbierająca sygnał powtórzyła go do Ciebie.   Zakładanie, że Twój partner zrozumiał zamierzoną wiadomość bez potwierdzenia, może szybko doprowadzić do problemów.

Jeśli nie jesteś pewien, co miała na myśli, nie blefuj — poproś o wyjaśnienie, używając wszelkich dostępnych sygnałów lub narzędzi (to kolejny powód, dla którego warto mieć przy sobie tabliczkę lub notatki wodoodporne). 

4. Podsumowuj każde nurkowanie
Struktura jest przydatna, aby uzyskać jak najwięcej wiedzy. Jeśli masz ograniczony czas, możesz po prostu zapytać:

• Co poszło dobrze i dlaczego?
• Co możemy poprawić i jak?

Jeśli zaczniesz od omówienia czegoś, co Twoim zdaniem można poprawić, stworzy to poczucie bezpieczeństwa psychicznego, zbuduje zaufanie i poprawi jakość następnego nurkowania. Podsumowania są miejscem, gdzie rodzą się lepsze nawyki komunikacyjne.

5. Mów głośno — przed i po nurkowaniu
Początkujący często powstrzymują się z obawy, że wyjdą na głupców. Ale nurkowanie to sport zespołowy i nawet doświadczeni nurkowie coś przeoczają. Pytanie „Co to oznacza?” lub „Czy możemy jeszcze raz omówić plan?” jest oznaką siły, a nie słabości.

Wielu doświadczonych nurków docenia partnerów, którzy nie boją się zabierać głosu — pokazuje to, że zależy Ci na prawidłowym wykonywaniu zadań i wspólnym bezpieczeństwie.

Budowanie zaufania poprzez komunikację

Wielu nowych nurków obawia się, że „spowolni grupę” lub zada zbyt wiele pytań. Łatwo jest wpaść w pułapkę kiwania głową podczas odprawy, nawet jeśli nie wszystko jest w pełni zrozumiałe, tylko po to, aby nie wyróżniać się. W rzeczywistości pewność siebie nie polega na posiadaniu wszystkich odpowiedzi, ale na tym, aby wiedzieć, kiedy zadawać pytania.

Jasna komunikacja buduje pewność siebie. Kiedy ty i twój partner zgadzacie się co do planu i czujecie się swobodnie, wyrażając swoje wątpliwości, zmniejszacie niepokój i zwiększacie przyjemność. Nurkowanie staje się mniej „próbą nadążania”, a bardziej byciem częścią zespołu.

Jeśli nurkujesz z bardziej doświadczonymi partnerami, powiedz o tym wcześniej. Proste: „Hej, jestem jeszcze nowy – czy moglibyśmy wspólnie omówić plan?” może całkowicie zmienić atmosferę nurkowania. Większość doświadczonych nurków doceni Twoją szczerość i chętnie Ci pomoże. Będziesz również wzorem dobrej komunikacji dla innych, którzy mogą myśleć podobnie, ale boją się to powiedzieć.

Bezpieczne nurkowanie zaczyna się na powierzchni

Najlepsza komunikacja pod wodą zaczyna się na długo przed wejściem do wody. Kiedy nurkowie poświęcają chwilę na uzgodnienie szczegółów, zadają pytania i zabierają głos, pomagają budować kulturę bezpieczeństwa i wspólnej świadomości — jedno nurkowanie po drugim. 

Mike Mason jest członkiem zespołu Human Diver. Naszą misją jest przekazanie Ci umiejętności i wiedzy, dzięki którym będziesz lepszy niż wczoraj. Jeśli chcesz pogłębić swoje doświadczenie w nurkowaniu, sprawdź kanał youtube i rozważ udział w kursie wprowadzającym online, który zmieni Twoje podejście do nurkowania i sprawi, że będzie ono lepsze i bezpieczniejsze. Możesz też odwiedzić stronę internetową lub rozpocznij swoją przygodę z czynnikiem ludzkim w nurkowaniu, zapoznając się z tym blogiem wprowadzającym .

Andrzej jest instruktorem nurkowania technicznego i nurkowania na obiegach zamkniętych. Pracuje jako konsultant do spraw bezpieczeństwa i wydajności w branży nurkowej. Z wykształcenia jest psychologiem ze specjalizacją w psychologii społecznej i psychologii bezpieczeństwa. Jego główne zainteresowania w tych dziedzinach związane są z wydajnością człowieka w ekstremalnych środowiskach oraz budowaniem zespołów o wysokiej wydajności.  Andrzej ukończył studia podyplomowe w zakresie archeologii podwodnej i zdobył doświadczenie w roli osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo nurkowania w projektach naukowych- DSO. Od 2023 roku jest instruktorem Human Factors, prowadzi polski oddział The Human Factors. www.book.podcisnieniem.com.pl